Historie

Ut it doarpsargyf
Ynformaasje: Henk Korf
Douwe S. Bangmastrjitte 53,
9008 TK  REDUZUM
tel. 0566-601759
Doarpsargyf.reduzum@gmail.com


 

Wapen en vlag
De korenschoof is genomen uit het wapen van Viglius van Aydta, de enige Vliesridder in Friesland. De sterren en de wassenaar komen uit het wapen van de familie Bootsma. In de memoires van Hepkema wordt gesproken over een dorpswapen. Bij onderzoek is gebleken dat dit het Grietenijwapen moet zijn geweest, gehouden door een vergulde leeuw.
Bron: www.heraldry-wiki.com

Land
Reduzum ligt in het hart van Friesland in de gemeente Leeuwarden, ongeveer 15 kilometer ten zuiden van Leeuwarden en 25 kilometer ten noord noordwesten van Heerenveen. Het dorp ligt pal aan de Overijsselse straatweg, een oude verbindingsweg tussen Leeuwarden en Sneek. Via de A32 Leeuwarden-Heerenveen en de N354 naar Sneek is Reduzum eenvoudig en snel te bereiken.
Zoek je Reduzum vanuit de lucht dan ligt het dorp op 05 º 47, 14′ oosterlengte en 53º 07, 06′ noorderbreedte.

De vroegste geschiedenis
De oudste papieren melding van Reduzum – geschreven als Rorthahusum – dateert van 1389. Maar uit bodemvondsten blijkt dat het dorp veel en veel ouder is. Daar waar nu de kerk staat lag ooit een terp. De eerste bewoners van deze zelf gegraven verhoging waren hier veilig voor het water van de Middelzee. Deze zee had aan het begin van onze jaartelling grote delen van Fryslân onder water gezet.Waar de naam Reduzum (ned: Roordahuizum) aan is ontleend, daarover zijn de meningen verdeeld. Sommige historici menen dat de naam is afgeleid van Raarderahuzum, de Rauwerder huizen. Anderen wijzen op de familienaam Roorda, een naam die omstreeks 1400 ook wel geschreven werd als Rortha of Rowertha. Niemand weet het zeker.

Oudste gebouw van Reduzum
Het oudste gebouw van Reduzum is de Hervormde kerk uit de 13e eeuw. Eind 16de eeuw werd het dorp door de aanstelling van predikant Andreas Harca een zelfstandige hervormde gemeente. Van de Roomse tijd zijn alleen muren en enkele grafstenen overgebleven. De kerk en de 19de eeuwse toren zijn in 1983 gerestaureerd.De kerk bevat stucwerk uit de vorige eeuw en een prachtig orgel. Dit orgel was het pronkstuk van Albertus van Gruisen. Het was zijn eerste orgel (1784) in een hervormde kerk in Fryslân.

Een druk 19de eeuws verkeerspunt
De meeste bekendheid kreeg Reduzum nadat in 1828 de weg van Leeuwarden naar Heerenveen geplaveid werd en De Grutte Trije Romers, een bekende pleisterplaats werd. Door de centrale ligging en de sterke betrokkenheid van het dorp met de boerenstand werd in dit hotel in 1879 het Fries Rundvee Stamboek en het Fries Paarden Stamboek opgericht.
In 1890 stichtten enkele veehouders en landeigenaren de coöperatieve zuivelfabriek “de Eendracht”. Ruim 70 jaar later werd de fabriek gesloten en deed het pand lange tijd dienst als opslagplaats voor kaas. Van 1972 tot 1999 werd de oude fabriek gebruikt door het internationaal transportbedrijf Van der Werff.


De Blauwe Tent

Bekend was het dorp ook van de sociaal bewogen dominee Benjamin Boers. Hij stond in 1906 in Reduzum als predikant en hartstochtelijk strijder voor de verheffing van de arbeidersklasse en voor de geheelonthouding. Mede op zijn voorspraak werd de Blauwe Tent gesticht, een chauffeurscafé aan de Overijsselse straatweg.

Een experimenteel dorp
De sterke voortrekkersrol, die Reduzum speelde op het gebied van experimenteel zelfbestuur, leidde er toe dat het dorp in 1995 als eerste in Fryslân een bepaalde vorm van zelfbeheer kreeg. In 1998 ontving het dorp in haar categorie de eerste prijs in de Europese Dorpsvernieuwingswedstrijd. De voortrekkersrol speelt zich ook af op het gebied van goedkope energie. Al jaren exploiteert Dorpsbelang een windmolen en heeft de basisschool een groot aantal zonnepanelen op het dak voor de energievoorziening. Ook doen particulieren mee aan een zonneboilerprojekt.


Reduzum, doarp 10 kilometer súd fan Ljouwert, mei sa’n 1100 ynwenners. Wêr wenje dy minsken?

Ayttawei
Dizze wei fan Idaerd nei Reduzum tanket har namme oan Aytta State, de pleats by de tsjerke. Sa’n 500 jier lyn wenne dêr it slacht Van Aytta. Wigle van Aytta wie in ferneamd riedsman fan Karel V en Filips II. Viglius Swichemus, sa’t er him sels neamde, ferstoar yn 1577. Yn de earste helte fan dizze ieu waard de wei Stationswei neamd nei it stasjon dat Reduzum en Idaerd doe noch hiene.

Buorren
Yn de Fryske doarpen is de buorren de strjitte dêr’t de middenstân wennet. It part fan de Haadstrjitte dat kafee Bleeker oan stiet, hjitte foarhinne ek buorren. De strjitte dy’t wy hjoed de dei de buorren neame, hjitte doe “de âld buorren”.

Haven
De oarspronkelike haven rûn eartiids oan de Haadstrjitte ta. Omdat de haven as sadanich hast net mear brûkt waard en in boarne fan smoargens wie, waard er yn in oantal etappes demt. De plannen om de haven wer iepen te meitsjen en sa it doarp har eigen gesicht werom te jaan, ha it net opredden.

Alle Jans Smedingstrjitte
De wei fan it doarp, dy’t nei Alle Jans Smeding (1820 – 1902) neamd is, rint fan de Haven nei it westen ta. Smeding wie smid te Reduzum. Hy hat û.o. yn de Haadstrjitte tsjinoer de Sparwinkel wenne. As sekretaris fan “it Frysk selskip fan 1844” (fan 1873 – 1902) hat hy him tige ynsetten foar de emansipaasje fan it Frysk op it plattelân. Yn ferskate tydskriften publisearre hy artikels en gedichten. Guon fan dizze gedichten binne op muzyk setten, lyk as Bolle sudewyntsjes waaie. Op syn grêf op it tsjerkhôf hat “it Frysk selskip fan 1844” in tinkstien pleatst.

Ds. Boersstrjitte
De dûmny Boersstrjitte rint sûnt de tachtiger jierren fan de Haadstrjitte mei in bocht om de bank hinne nei it westen. Benjamin Boers wie fan 1900 – 1937 predikant te Reduzum. Hy wie in opfallende persoanlikheid, dy’t him yn letter jierren by de kommunisten oansluten hat. Dit wie in protte minsken min nei’t sin, dat hy is frij wat kearen skorst as dûmny. Dochs foel hy fral op troch syn grutte religieuze belutsenheid en minskeleafde. Hy hat him foar in protte minsken ynsetten.

Haedstritte
De wei dwarstroch it doarp hjit Haedstrjitte. De Nederlânske namme Hoofdstraat hat dizze wei noait hân. Eartiids waard it begjin fan de strjitte fanôf de tsjerke de buorren neamd. It part nei de strjitwei hjitte Púndyk, nei it pún dêr’t dit stik sûnt de oanliz om 1860 hinne, mei bedutsen wie.

Master Gorterstrjitte
Sa hjit de strjitte wer’t de Trije Doarpen Skoalle oan stiet. Jan Gorter wie it haad fan de legere skoalle te Reduzum fan 1911 – 1949. Neist syn wurk yn skoalle wie hy tige warber yn it ferieningslibben. Hy wie in treflik lieder fan it sjongkoar dat ek bûten it doarp súkses hie. Fierder wie hy mei oprjochter fan de gymnastykklub Stânfries, oargelspiler yn de tsjerke en skriuwer fan revu’s foar de ferskate ferienings. Dêrby wie hy ek foar in protte minsken riedsman. Hy is yn 1952 ferstoarn.

Stânfriesstrjitte
Dit koarte eintsje wei fan de Master Gorterstrjitte nei it sportfjild is neamd nei de gymnastyk- en kuorbalklub Stânfries, ferieningen dy’t in wichtige rol yn it doarp spilen en spylje. Letter ha ek de folleybal- en de tennisklub de namme Stânfries oannaam.

Joksewei
Dwars op de Stânfriesstrjitte leit de Joksewei, sa neamd nei it rivierke de Jokse, dat eartiids de noardgrins fan Reduzum foarme. De Jokse rûn fan de Wergeaster Mar by Eagum troch de lannen om by it Langstek yn de âld Middelsee út te kommen.

Douwe S. Bangmastrjitte
De Bangmastrjitte is de grutte “nijbou”-strjitte dy’t mei in bôge fan de Haadstrjitte nei de Legedyk rint. De strjitte is neamd nei Douwe Sikke Bangma, dy’t help-karmaster fan Idaerderadiel wie. Bangma wie yn de twadde wrâldoarloch aktyf yn it ferset tsjin de Dútsers. Op 2 maart 1945 waard hy (mei party oaren) troch de Dútske plysje arresteard en fuortfierd nei it kamp Neuengamme yn Dútslân. Hy waard ta de dea feroardiele, mar it fonnis waard hieltyd útsteld. Troch bemiddeling fan it Reade Krús waard hy evakueard nei Sweden. It transport waard besketten troch de Ingelsen en allinne it skip mei Bangma kaam yn de Sweedske haven Trelleborg oan. Dêr is Douwe Sikke op 2 maaie 1945 ferstoarn oan de trochstiene eangsten en it lijen dat hy meimakke hie.

Legedyk
Dizze wei lei leech yn tsjinstelling ta de Hegedyk (sa’t de tsjintwurdige strjitwei eartiids neamd waard), dy’t folle heger lei. De Legedyk rint fan de tsjerke by it nije tsjerkhôf del om as fytspaadsje út te kommen op de strjitwei fan Akkrum nei Ljouwert.

Overijsselse straatweg
Foar de oanliz fan de autowei Hearrenfean – Ljouwert, wie de Overijsselse straatweg de ferbiningswei fan Ljouwert nei Oerisel. Earder waard de wei dy’t by Reduzum oer de Middelseedyk rint, de Hegedyk neamd.

De Trije Romers
Dit buorskip is neamd nei it ferneamde kafee dat op it plak fan de bushalte stien hat. Yn dit kafee mei syn grutte dûnsseal binne yn de foarige ieu it Fries Rundveestamboek en it Fries Paardenstamboek oprjochte. Yn 1959 waard it kafee “De Trije Romers” ôfbrutsen om plak te meitsjen foar it ferbreedzjen fan de strjitwei. De skuorre mei stâl binne bewarre bleaun.

Tsienzerbuorren
Fanôf de Snitserhoeke nei Snits op komme wy troch Tsienzerbuorren. De namme fan dit buorskip komt fan de gâns âldere namme Tsiens. De betsjutting fan dizze namme is ferlern gien. Nammen as Friens, Stiens en dus ek Tsiens binne mear as 1000 jier âld.

Op’e iisbaan
Wei yn Reduzum Súd, op it plak fan de âlde iisbaan

Suderom
Wei yn Reduzum Súd, mei kavels oan it wetter (de Swin-Swette route!)

It Pypke
Wei yn Reduzum Súd, de ferbining tusken A.J. Smedingsstrjitte en de Terp

Ienswei
De ruilverkavelingsdyk flak by it spoar it lân yn nei Ienstra (de pleats fan De Groot).

It houtstek
Dizze wei is ûntstien troch “inbreiding” op it plak dêr’t eartiids it houtstek fan oannimmer Stelwagen en Van Gorkum stie.

Oan it Swin
Dizze strjitte, yn nijbouwyk it Swinlân, leit neist it wetter it Swin

De terp
Doe’t er begûn wurde soe mei hûzebou yn de nijbouwyk it Swinlân is der by de grûnûndersiken in terp fûn.

Nijdam – de laatste boer op Tjerksma State in Tsienzerbuorren

Weromblik

Historie Middenstand Reduzum

Speure yn it ferline

Doe en no

16 april 1945